Na poniższej mapce zaznaczamy lokalizacje warte obejrzenia i naszym zdaniem utrwalenia. Jeśli podczas swoich wędrówek natknęliście się na miejsca, które zachwyciły Was swoim urokiem - powiadomcie nas, a my dodamy je na mapce.

Kliknij na mapę, aby powiększyć

autorzy: Andrzej Szymon Olkowski, Paulina Ilińska

Legenda:

1. FORT, gm. Różan, Różan. Forty powstały w latach 1905-1910, wybudowane przez Rosjan służyły jako miejsce dla artylerii. W 1915 przejęte przez Niemców, służyły jako więzienie. W listopadzie 1918 zostały przejęte przez Wojsko Polskie. W II Wojnie Światowej odegrały rolę w obronie przedmieścia. Do dziś zachowały się trzy spośród czterech fortów, zwiedzać można tylko I, zaś II służy jako fabryka, III to składowisko odpadów radioaktywnych a IV już nie istnieje. Więcej informacji i mapki: http://www.rozan.hg.pl/forty/index.php

2. GRÓD ŚREDNIOWIECZNY, gm. Sypniewo, Sypniewo. W okolicach Sypniewa znajdują się pozostałości grodu średniowiecznego (około 2 km na zachód od centrum). Grodzisko nazywane inaczej Grodem, Okopem, Szwedzkim Rogalem o pierścieniowatym kształcie ma 70 m średnicy. Położone było na bagnistym terenie w dolinie na lewym brzegu rzeki Róż (Ruż). Odkryte podczas wykopalisk archeologicznych cmentarzysko i osady datowane są na XII - XVII wiek. W jednym z grobów odkryto monetę srebrną - denar Ottona i Adelajdy z połowy XI wieku. Dokumenty archiwum Diecezjalnego w Płocku mówią jeszcze o kościele pod wezwaniem Św. Laurenta (Wawrzyńca), który według relacji zapadł się pod ziemię. Zdjęcia wyraźnie pokazują drogę łączącą gród z dzwonnicą. Teraz jednak nie ma już śladów po tym może najstarszym kościele, w tej części Mazowsza.

3. PARK, gm. Sypniewo, Glinki Stare. Stare Glinki to miejsce, gdzie znajduje się park z przełomu XVIII i XIX wieku. Zajmuje powierzchnię 7,84 ha. Dominującymi gatunkami drzew w parku są: lipa drobnolistna, klon pospolity, jesion, klon jawor, wiąz górski, kasztanowiec, grab i dąb szypułkowy. Kilkanaście metrów od miejsca, gdzie stał pałac rośnie najcenniejsze drzewo parku (pomnik przyrody) - sosna wejmutka, wysokość 20 m, średnica 100 cm. W parku znajdował się pałac książąt Korybut Woronieckich zniszczony około 1920 roku. W czasie powstania w 1830 w Glinkach znajdował się punkt przyjmowania rannych. Następne powstanie w 1863 pozostawiło po sobie kopiec z ciałami 9 powstańców. Stoi na nim figurka Najświętszej Marii Panny.

4. WIATRAK DREWNIANY, gm. Sypniewo, Mamino. Wiatrak zbudowany w drugiej połowie XIX wieku. Na obecne miejsce przeniesiony w 1922 roku. Drewniany, na planie zbliżonym do kwadratu (6,5 m), szalowany deskami w układzie pionowym i poziomym. Dach dwuspadowy - kryty papą. Budynek dwukondygnacyjny.

5. KOŚCIÓŁ PARAFIALNY, gm. Młynarze, Sieluń. Parafia Sieluń istnieje od 1387. Okolice pamiętają najstarsze dzieje III tysiąclecia p.n.e (fakt potwierdzony przez archeologów i dzieje Księstwa Sieluńskiego). Zabytki pozostawione do naszych czasów to kościół parafialny z XIX wieku rozbudowany w XX. Warto również wspomnieć o fortalicjom a potem castrum z czasów księstwa sieluńskiego, gdzie okoliczna szlachta załatwiała urzędowe sprawy. Był to zamek położony na wzniesieniu między rzeką Róż a jeziorem, pierwsza wzmianka pochodzi z 1491. Został on doszczętnie zniszczony w czasie II wojny światowej, teraz znajdują się tam pola uprawne.

6. DOM LUDOWY, gm. Sypniewo, Gąsewo Poduchowne. Wybudowany w latach 1925-1927 przez społeczeństwo wsi na potrzeby ogólno wiejskie. Uroczystego otwarcia dokonał prezydent Ignacy Mościcki. W 1945 roku w znacznej części zburzony, odbudowany w latach 1955-1959. Murowany z cegły, otynkowany, dach kryty blachą. Założony na planie prostokąta, piętrowy.

7. DWÓR, gm. Karniewo, Karniewo. Dwór wybudowano w latach 1830-1840. W tym czasie założono również park, którego kompozycja przetrwała do dzisiaj. Warto wspomnieć o legendzie związanej z tamtym miejscem. Łączy się ona ze słowiańskimi bóstwami Lelum Polelum, Świstum Poświatum i wysepką, gdzie rzekomo miało być miejsce ich kultu. Teraz tajemniczy wzgórek położony jest w karniewskiem parku.

8. DWOREK OLSZEWSKICH, gm. Płoniawy, Suche. Dworek zbudowany został w I połowie XIX wieku dla Krasińskich, właścicielem był Zygmunt Olszewski. Budynek przebudowano w 1926. W latach 1939-1944 zmieniony przez Niemców. Później służył jako domek myśliwski. Drewniany otynkowany o zmienionym układzie wnętrz. W sąsiedztwie dworu znajduje się park założony w I połowie XIX wieku z okazami starodrzewu.

9. SPICHLERZ, gm. Karniewo, Łukowo. Zbudowany w 1873 dla właściciela majątku Stanisława Łubieńskiego. Budowla wykonana na planie prostokąta, fundamenty stanowią kamienie polne, reszta budowli wykonana z cegły w stylu neogotyckim (piętrowy z niską wieżą). Nad wejściem znajdują się inicjały właściciela oraz data.

10. DWÓR WIERNIEWICZÓW, gm. Szelków, Magnuszew. Drewniany dwór, którego właścicielami była rodzina Wierniewiczów. Marian Wierniewicz odegrał istotną rolę w dziejach ziemi makowskiej jako przewodniczący polskiego komitetu obywatelskiego, który powstał w Makowie na dzień przed odzyskaniem niepodległości. W czasie wojny Wierniewicza zesłano do obozu a majątek przejęto. Po wojnie majątek odzyskano, ale Wierniewicz został zastrzelony krótko po tym (1948), został pochowany na Powązkach.

11. FIGURKA JANA NEPOMUCENA, gm. Krasnosielc, Krasnosielc. W Krasnosielcu znajduje się drewniana figurka Jana Nepomucena z początku XIX wieku. Ten święty jest bardzo popularny na tych terenach, jego kapliczki i figurki znajdują się m.in. w Suchem, Pułtusku i Winnicy. Jan Nepomucen jest patronem spowiedzi, wody i mostów, jego wizerunek można spotkać na kładkach, mostach i rozstajach dróg. Figurki łączą wspólne elementy: krucyfiks, księga, gałązka palmy, czasem palec wskazujący na ustach oraz nieodmiennie pięć gwiazd na aureoli.

12. KOŚCIÓŁ ŚW. ROZALII, gm. Rzewnie, Słojki. W miejscowości Słojki znajduje się kościół filialny murowany, pod wezwaniem Św. Rozalii. Budowany w latach 1991-1995, został pobłogosławiony w 1995. Wcześniej w tamtym miejscu stała drewniana kaplica, jej historia sięga 1709 roku, miejsce to stało się celem pielgrzymek. W kościele znajdują się relikwie św. Rozalii.

13. GRÓD - WYKOPALISKA, gm. Szelków, Bazar. Miejscowość Bazar Nowy skrywała archeologiczną tajemnicę, która została odkryta przez przypadek przez mgr. Józefa Marciniaka w latach 1936-1937. Gród znajdował się na wysokim brzegu Orzyca, gdy płynął on jeszcze starym korytem, wokół ulicy Warszawskiej, tam gdzie stoi stacja benzynowa i budynek starej szkoły. Około XI/XII wieku wybudowano tu gród książęcy, którego gościem był Janusz I. Później na miejsce grodu powstał dom starościński, zachowały się o nim zapiski z 1549 i 1616 roku. Były to drewniane budynki. Na podgrodziu znajdowały się kaplica grodowa - kościół św. Bartłomieja i cmentarz. Kościół rozebrano w latach 70 XVIII wieku, w 1792 stał tam jeszcze drewniany krzyż.

14. KOŚCIÓŁ, gm. Krasnosielc, Drążdżewoi. Sławny ród Krasińskich pozostawił po sobie jeszcze jeden piękny zabytek, jest to drewniany kościół w Drążdżewie postawiony w 1774. Usytuowany na skraju puszczy kurpiowskiej pierwotnie służył jako kaplica myśliwska. Sto lat później stał się miejscem spoczynku powstańców z oddziału Jana Trąbczyńskiego, biorących udział w walkach powstańczych na Płaskiej Górze nad Orzycem w 1863 roku.

15. DWÓR SZLACHECKI, gm. Płoniawy, Szczuki. Historia dworu łączy się ściśle ze znajdującą się niedaleko cukrownią Krasiniec założoną przez Krasińskich. Właściciel majątku Szczuki wybitny rolnik i plantator Juliusz Żórawski był jednym, z udziałowców cukrowni, jego syn wybitny matematyk zakochał się w przebywającej tam na posadzie guwernantki Marii Skłodowskiej, do ślubu jednak nie doszło. Historia dworu łączy się także z rodem Czartoryskich. Teraz popadający w ruinę dwór w czasach świetności goszczący w swych progach wybitnych Polaków. Dworskie pokoje odnawiał młody Marceli Nowotko, instruktor Związku Zawodowego Robotników Rolnych, organizator kooperatywy robotniczej w Krasińcu i strajków w 1919 roku.

16. PARK PODWORSKI, gm. Płoniawy, Młodzianowo. Dziki i zaniedbany park przylegający do terenów kościoła to zapomniany park podworski krajobrazowy z I połowy XIX wieku, wpisany do rejestru zabytków. Należący do rodziny Młynarskich, kiedyś okazały dziś pozostały w nim tylko pojedynczo rosnące drzewa. Ślady rozebranego w 1945 dworu i okazy starodrzewia - dęby, lipy jesiony to pozostałości świadczące o dawnej świetności.

17. DWÓR GNIAZDOWSKICH, gm. Karniewo, Czarnostów. Czarnostów, kiedyś folwark należący do hrabiów Gniazdowskich. Pozostał tylko park, staw i kilka budynków. W 1467 dwór był prawdopodobnie siedzibą biskupstwa, w czasie wojny mieszkała w nim niemiecka rodzina, na początku lat 50 utworzono na terenie folwarku spółdzielnię produkcyjną. Kasztanowce posadzone za życia groźnego pana Gniazdowskiego rosną do dziś a sam dwór według plotek spłonął, ogień został zaprószony przypadkowo przez żonę ogrodnika, która mieszkała tam po wojnie.

18. KOŚCIÓŁ, gm. Szelków, Szelków. Na przełomie 600 lat sześć razy budowano tu kościół. Każdy kolejny był w jakiś sposób niszczony. Pierwszy drewniany kościół wybudowany w 1402 roku spłonął wraz z całą wioską w 1586 roku. Drugi kościół przetrwał do 1710, nie ma jednak wystarczających dowodów co było przyczyną jego zniszczenia. Trzeci kościół został wyświęcony w 1754 roku, ta świątynia także została zniszczona z niewiadomych powodów. Czwarty kościół stanął w 1822, w czasie wielu lat remontowany i przebudowywany został wyświęcony w 1907. W czasie I wojny światowej świątynia ucierpiała nieznacznie, ale II wojna światowa przyniosła jej całkowite zniszczenie, Niemcy wysadzili ją dynamitem. W 1945 postawiono kaplicę i dopiero w 1975 proboszcz dostał zgodę na budowę kościoła. Trzy lata później kościół został poświęcony.

19. POMNIK ANIOŁA, gm. Różan, Różan. Na cmentarzu w Różanie znajduje się warty zobaczenia nagrobek rodziny Gromadzkich, na którym stoi rzeźba anioła datowana na rok 1896. Jest tam także kaplica grobowa rodziny Kossakowskich datowana na 1880 rok. A także liczne mogiły zbiorowe ofiar wojny.

20. BITWA POD MŁYNARZAMI, gm. Młynarze, Młynarze. 15 lipca 1831 miała miejsce jedna z bitew powstania listopadowego, która przeszła do historii jako bitwa pod Młynarzami. Zbiorowa mogiła 9 żołnierzy w niej poległych znajduje się w parku pałacowym książąt Woronieckich w Glinkach. Ma ona formę kopca z figurą Matki Boskiej. Spoczywają tu ciała zabitych i zmarłych z ran podczas przeprawy przez Róż we wsi Długołęka - Koski. Ten bród, przez który się przeprawiali, miejscowa ludność do dzisiaj nazywa "u Moskala". Potyczka ta została upamiętniona przez Wojciech Kossaka na obrazie zatytułowanym "Bitwa pod Młynarzami".

21. DĄB PRZY GLINIAKU, gm. Płoniawy, Węgrzynowo. W Węgrzynowie jest dąb z kapliczką przy drodze wiodącej na "Gliniak". Według legendy za tym dębem na polanie stał kościół. Pewnego dnia kościół zapadł się pod ziemię i w tym miejscu powstało bagno. Inna legenda głosi, że dziedziczka tych dóbr budowała nową drogę i w tym celu wycinano las. Niejaki Albin Kobyliński w owym czasie szedł na rezurekcje do kościoła w Węgrzynowie. Przechodząc przy "Gliniaku" usłyszał dzwony kościelne. Przerażony Kobyliński powiesił krzyżyk na dąbku, który rósł nieopodal bagna a później zapłacił za to drzewko, by je pozostawiono. Dąb ten stoi do tej pory, a na nim wisi krzyż. Omijały go nawet władze za czasów komunizmu gdy poszerzały drogę. Nikt przez 200 lat nie podniósł na dąb siekiery.

22. GÓRA KRZYŻEWSKA, gm. Płoniawy Bramura, Krzyżewo Borowe - najwyższe wzniesienie północnego Mazowsza (172 m.n.p.m.). Na jej szczycie w 1774 roku, wzniesiono kościół ufundowany przez ród Krasińskich, zburzony przez Niemców w 1944 roku. Obecnie stoi tam kościółek, w którym świętowany jest dzień św. Floriana.

A - Maków Mazowiecki
B - Karniewo
C - Szelków
D - Przeradowo
E - Sielc
F - Rzewnie
G - Brzuze
H - Różan
I - Czerwonka
J - Węgrzynowo
K - Młynarze
L - Sieluń
Ł - Płoniawy
M - Sypniewo
N - Gąsewo
O - Amenin
P - Krasnosielc
R - Drążdzewo